ကခ်င္ျပည္နယ္ တနိုင္းေဒသက တူးေဖာ္ရရွိတဲ့ ႏွစ္သန္းေပါင္း ၉၉ သန္း သက္တမ္းရွိ ဒိုင္နိုေဆာအၿမီး အပိုင္းအစေလး နစ္ျမဳပ္ေနတဲ့ ပယင္းေက်ာက္အေၾကာင္း ၂၀၁၆ ခုႏွစ္အတြင္းက ကမာၻတဝန္းလုံး သတင္းပ်ံ့ၿပီးတဲ့ေနာက္မွာေတာ့ တနိုင္း က ပယင္းေမွာ္ေတြဟာ ေက်ာက္တူးေဖာ္ေရး လုပ္ငန္းကေန စစ္ေျမျပင္ အသြင္ေျပာင္းသြားခဲ့ပါတယ္။
ပယင္းေမွာ္ေတြရဲ႕ ကနဦးပိုင္ရွင္ ကခ်င္ လြတ္လပ္ေရး တပ္မေတာ္ (KIA) ထိန္းခ်ဳပ္ခဲ့တဲ့ ေမွာ္နယ္ေျမ တခ်ိဳ႕ကို ဇြန္လ ပထမပတ္က စလို႔ တပ္မေတာ္က ထိုးစစ္ဆင္တိုက္ခိုက္ၿပီး ထိန္းသိမ္းလိုက္ပါတယ္။
အဲဒီ ပယင္းေမွာ္ေတြကို တပ္မေတာ္ တပ္ဖြဲ႕ဝင္ေတြက ေစာင့္ၾကပ္ေနလို႔ လုပ္ငန္းေတြ ျပန္စလုပ္ဖို႔လည္း ခက္ခဲသြားရ ပါ တယ္။
တနိုင္းၿမိဳ႕က တည္းခိုခန္းပိုင္ရွင္ ေဒၚ႐ြယ္ေတာင္က “ဇြန္လ တိုက္ပြဲျဖစ္တုန္းက ေမွာ္က အလုပ္သမားေတြ ေျပးလာၾကတာ ဆိုတာ တကယ့္ ကမာၻပ်က္တဲ့အတိုင္းပဲ။ အခုေမွာ္ေတြ ရပ္ထားရတယ္ဆိုေတာ့ တနိုင္းၿမိဳ႕က လုံးဝ ေျခာက္ကပ္ သြား တာ။ ဘယ္တုန္းကမွ လူမျပတ္ခဲ့တဲ့ က်မတို႔ တည္းခိုခန္းဆို အခု တည္းမယ့္လူေတာင္ မရွိေတာ့ဘူး”လို႔ ေျပာပါတယ္။
အရင္က KIA ကို အခြန္ေပးရင္ လြတ္လြတ္လပ္လပ္ သြားလာလို႔ ရတဲ့ ပယင္းေမွာ္ေတြ အနီးအနားမွာ အခုေတာ့ တပ္မေတာ္ နဲ႕ KIA ႏွစ္ဘက္လုံးက မိုင္းေတြ ေထာင္ထားလို႔ အႏၲရာယ္ သိပ္မ်ားတယ္ဆိုၿပီးလည္း တနိုင္းေဒသခံေတြက ေျပာဆိုေနၾကပါတယ္။
KIA ထိန်းချုပ်စဉ်က ပယင်းလုပ်ငန်း
တနိုင္းၿမိဳ႕နယ္ထဲက ပယင္းေမွာ္ေတြဆီကို တနိုင္းေခ်ာင္းအတိုင္း စက္ေလွေတြနဲ႕ သြားနိုင္သလို ကုန္းလမ္းကေနလည္း ဆိုင္ကယ္ေတြနဲ႕ သြားနိုင္ပါတယ္။
ေမွာ္အားလုံးဟာ အစိုးရနဲ႕ အပစ္ရပ္စာခ်ဳပ္ ခ်ဳပ္ဆိုထားျခင္းမရွိေသးတဲ့ KIA တပ္မဟာ (၂) လက္ေအာက္ခံ တပ္ရင္း ၁၄ နယ္ေျမ ထဲမွာ ရွိေနတာပါ။
ပယင္းကုန္သည္ေတြ က်င္းလုပ္သားေတြ ေျပာဆိုခ်က္အရ KIA က ၂၀၁၂ ခုႏွစ္ အေစာပိုင္းကတည္းက အနယ္နယ္ အရပ္ရပ္ က လာတဲ့လူေတြကို အခြန္အခ ေဆာင္ခိုင္းၿပီး တူးေဖာ္ခြင့္ေပးတာလို႔ သိရပါတယ္။
ပယင္း လုပ္ငန္းရွင္ ဦးေဇာ္လြမ္တူးက “၂၀၁၆ တုန္းက ေပ ၅၀ ပတ္လည္ကို က်ပ္ ၅ သိန္း ေပးရတယ္။ တနိုင္တပိုင္ တက်င္း တူးရင္ေတာ့ တက်င္းစာပဲ ေပးရတာေပါ့။ တခါေပးရင္ တႏွစ္စာလို႔ ေျပာတာပါပဲ”လို႔ ေျပာျပပါတယ္။
ဦးေဇာ္လြမ္တူး ေျပာျပတဲ့ က်င္းေဈးႏႈန္းေတြက က်င္းမတူးခင္မွာ ေျမေနရာအတြက္ ေပးရတဲ့ ႏႈန္းထားေတြ ျဖစ္ၿပီး တူးၿပီး လို႔ ပယင္းေက်ာက္ေတြ ထြက္ရင္ေတာ့ အနည္းဆုံး ၁၀ ရာခိုင္ႏႈန္းကို အခြန္အခအျဖစ္ KIA ကို ထပ္မံ ေပးရတာပါ။
ပယင္း လုပ္ငန္းရွင္တဦးက က်င္းတက်င္းကို က်င္းလုပ္သား ၅ ဦးကေန ၁၅ ဦးအထိ ငွားရမ္းပါတယ္။
က်င္းတူးတဲ့အခါ ကုန္က်တဲ့ စရိတ္နဲ႕ က်င္းသားေတြရဲ႕ စားဝတ္ေနေရးကို လုပ္ငန္းရွင္က အကုန္အက် ခံရၿပီး ပယင္း ေက်ာက္ ရတဲ့အခါ ၃ စု ၁ စု ေဝပုံက်ခြဲၿပီး ၁ စုကို က်င္းသားေတြက လုပ္အားခ အျဖစ္ ရပါတယ္။
ေမွာ္ထဲက က်င္းေတြကို စက္ယႏၲရားေတြနဲ႕ တူးေဖာ္တာ မဟုတ္ဘဲ လူတကိုယ္စာ ဝင္လို႔ရတဲ့ ၄ေပ ပတ္လည္တြင္း ရေအာင္ လက္ကိုင္ ေျမေဖာက္စက္ေတြနဲ႕ ေပ ၂၀ ၊ ေပ ၃၀ ကေန ေပ ၁၀၀ ၊ ေပ ၃၀၀ ထိ နက္နက္တူးၿပီး ပယင္း ေက်ာက္ ရွာပုံေတာ္ ဖြင့္ၾကတာပါ။
က်င္း နက္ရင္ နက္သလို ေရေတြထြက္လာတဲ့အခါ ေရစုပ္စက္နဲ႕ စုပ္ထုတ္၊ က်င္းထဲ ေအာက္ဆီဂ်င္ ရေအာင္ စက္ေတြနဲ႕ ေလေပးတာေတြ လုပ္ၾကပါတယ္။
က်င္းကို တည့္တည့္ နက္နက္တူးၿပီးတဲ့အခါ ပယင္းအေၾကာကို ရွာၿပီး ေဘးဘက္ေတြကို လိုဏ္ေခါင္းလို အေပါက္ေတြ ေဖာက္၊ လူတကိုယ္စာ ဝင္လို႔ ရေအာင္ သစ္လုံးေတြနဲ႕ ေထာက္ၿပီး က်င္းသားက လိုဏ္ေခါင္းထဲမွာ ပယင္းရွာရတာပါ။
တခါတေလ လိုဏ္ေခါင္းေဖာက္တာ မွားယြင္းၿပီး ေျမၿပိဳက်တာတို႔ ေရေၾကာကို ေဖာက္မိၿပီး ေရေတြ ထြက္လာတာမ်ိဳး ေတြ မွာ က်င္းထဲကလူက အေပၚကို ခ်က္ခ်င္း ျပန္မတတ္နိုင္ရင္ အသက္ဆုံးပါးတာေတြ ႀကဳံၾကရပါတယ္။
အခန႔္မသင့္လို႔ ေျမၿပိဳတာေတြ ျဖစ္တဲ့အခါ ထိခိုက္မႈနည္းေအာင္ က်င္းသားေတြကို လုပ္ငန္းခြင္သုံး ဦးထုပ္ေတြ၊ က်င္းဆရာ ေတြနဲ႕ ဆက္သြယ္လို႔ရမယ့္ စကားေျပာစက္ေတြကို တပ္ဆင္ေပးရတယ္လို႔ ဦးေဇာ္လြမ္တူးက ေျပာပါတယ္။
ပယင္း တူးေဖာ္တဲ့ အေစာပိုင္း ကာလေတြမွာ ေျမအေနအထား၊ က်င္းတူးေဖာ္တာေတြ မကြၽမ္းက်င္တာ နည္းပညာ မသုံး တတ္ တာေတြေၾကာင့္ က်င္းၿပိဳက်ၿပီး က်င္းသားေတြ ေသဆုံးတာ မၾကာခဏျဖစ္ပြားခဲ့ေပမယ့္ အခုႏွစ္ပိုင္း ေတြမွာေတာ့ က်င္းထဲ ေအာက္ဆီဂ်င္ မျပတ္ေအာင္ ေလေပးတဲ့ စက္ေတြ က်င္းအတြင္းနဲ႕ အျပင္ကို ဆက္သြယ္လို႔ ရတဲ့ စကားေျပာစက္ ေတြ အသုံးျပဳလာၾကတာေၾကာင့္ အႏၲရာယ္ကို ကာကြယ္နိုင္တာေတြ ရွိလာတယ္လို႔လည္း ဦးေဇာ္လြမ္တူးက ဆိုပါတယ္။
“ေတာ္ေတာ္ အႏၲရာယ္မ်ားပါတယ္။ ေျမႀကီးအနက္ႀကီးထဲဝင္ေတာ့ ေလျပတ္တာ တခါတေလ ေျမႀကီးေအာက္မွာ သဘာဝ အရ ပထဝီ အေနအထားအရ ႏွစ္ေပါင္းမ်ားစြာ လုံံးေထြးေနတဲ့ အညစ္အေၾကးရဲ႕ ဂက္စ္ေတြ ေပါက္လာတဲ့ အခါက်ရင္ မီး ထေလာင္တတ္တယ္။ အဲ့ဒီလိုမ်ိဳးေတြက်ရင္ အသက္ဆုံးရႈံးတာေတြ ရွိတယ္။ ရွိခဲ့ဖူးတယ္” လို႔လည္း သူက ေျပာပါတယ္။
ပယင္းတူးဖို႔ က်င္းထဲဝင္တဲ့ အခါမွာလည္း အသက္ရွင္လ်က္ ျပန္ထြက္လာနိုင္ဖို႔ ဆုေတာင္းခဲ့ရတဲ့ အခ်ိန္ေတြ အမ်ားႀကီး ရွိတယ္လို႔ က်င္းလုပ္သား ဦးၿဖိဳးကိုကလည္း ေျပာပါတယ္။
ဦးၿဖိဳးကိုက “က်ေနာ္ ေမွာ္မွာ က်င္းသားလုပ္တာ တိုက္ပြဲမျဖစ္ခင္ထိဆို ၂ႏွစ္ေက်ာ္ေပါ့။ ဒီ၂ႏွစ္ေက်ာ္မွာ သူမ်ားေတြ ေျမၿပိဳ လို႔ ေသတာေတြ ႀကဳံရတယ္။ က်င္းကို ေအာက္ဘက္ တည့္တူးတဲ့အခါမွာ ျပႆနာမရွိ နိုင္ေပမယ့္ ေဘးဘက္ က ပယင္း ေၾကာေတြကို ႏွိုက္ဖို႔ ထပ္တူးတဲ့အခါမွာ ေျမၿပိဳတာေတြ ႀကဳံရနိုင္တယ္။ အသက္ဆုံးရႈံးနိုင္တာေပါ့ဗ်ာ”လို႔လည္း ေျပာပါ တယ္။
ဦးေဇာ္လြမ္းတူး ကေတာ့ အႏၲရာယ္မ်ားတဲ့ ေမွာ္ထဲမွာ ပယင္းတမ်ိဳးတည္း ထြက္တာမဟုတ္ဘဲ ေ႐ႊလည္း တူးေဖာ္လို႔ ရ သလို ေက်ာက္နီေတြလည္း ထြက္တယ္လို႔ ေျပာျပပါတယ္။
တခါတရံမွာ စိန္ အနည္းငယ္ကိုေတာင္ တူးေဖာ္ ေတြ႕ရွိရတယ္လို႔လည္း ဦးေဇာ္လြမ္တူးက ေျပာပါေသးတယ္။
တရုတ် ဝယ်လက်နဲ့ ပယင်း ဈေးကွက်
KIA ေမွာ္ေတြထဲက ထြက္ရွိတဲ့ ပယင္းေက်ာက္ေတြကို အဓိက ဝယ္ယူသူေတြကေတာ့ တ႐ုတ္ကုန္သည္ေတြပါ။
ပယင္းကို လက္ဝတ္ရတနာအျဖစ္ ေဆာင္ထားရင္ ကံေကာင္းျခင္းေတြ ကိုယ့္ဆီေရာက္လာသလို ပယင္းအစြမ္းက က်န္းမာေရး ေကာင္းတယ္၊ ေသြးလိမ္းရင္ မ်က္ႏွာက တင္းတိတ္ေတြ ေပ်ာက္တယ္၊ ေခါင္းအုံးထဲ ထည့္အုံးရင္ ေခါင္းကိုက္ ေပ်ာက္တယ္ဆိုတဲ့ ယုံၾကည္မႈေတြနဲ႕ တ႐ုတ္ေတြက ဝယ္ယူၾကတာပါ။
ပယင္းအစစ္က ဆားငန္ေရေပၚမွာ ျမဳပ္မသြားဘဲ ေပၚေနၿပီး ေက်ာက္တုံးလို အေလးခ်ိန္မစီးဘဲ ေပါ့ပါတယ္။
ပယင္း လုပ္ငန္းရွင္ေတြက ပယင္းေက်ာက္ အရိုင္းတုံးေတြကို ၾကည္လင္ေျပာင္လက္ေနတဲ့ ေရာင္းတန္းဝင္ ပယင္း ျဖစ္ေအာင္ ေသြးယူၿပီး တ႐ုတ္ကုန္သည္ေတြဆီကို ေရာင္းၾကပါတယ္။
ပယင္းလုပ္ငန္းရွင္ တဦးျဖစ္တဲ့ ဦးေအာင္ထူးက “ပယင္းကို ကန္ပိုက္တည္၊ ထိန္ခ်ဳံးလမ္းကေနပဲ တ႐ုတ္ကို ေရာင္းတယ္။ တန္ဖိုး ရွိတာေတြက တ႐ုတ္ဝယ္လက္ကို သြားတာမ်ားပါတယ္။ တခ်ိဳ႕ခ်ိတ္ရွိတဲ့ သူေတြက အေနာက္နိုင္ငံဘက္က ကုန္သည္ ေတြကို ေရာင္းတာေတြလည္း ရွိတယ္။ မ်ားေသာအားျဖင့္ကေတာ့ တ႐ုတ္ပါပဲ။ ျမန္မာမွာက ဝယ္လက္သိပ္ မရွိဘူး” လို႔ ဆိုပါတယ္။
အရည္အေသြး ထိပ္တန္းမဟုတ္တဲ့ ပယင္းေက်ာက္ေတြကိုေတာ့ တနိုင္းၿမိဳ႕၊ ဝိုင္းေမာ္ၿမိဳ႕၊ ျမစ္ႀကီးနားၿမိဳ႕က ပယင္း ေဈးကြက္ေတြမွာလည္း လက္ေကာက္၊ ဆြဲႀကိဳး၊ ဆြဲသီး၊ လက္စြပ္၊ ပယင္းေခါင္းအုံး စတဲ့ ပုံစံအမ်ိဳးမ်ိဳးနဲ႕ ေရာင္းခ်ၾက တာကို ျမင္ေတြ႕ရပါတယ္။
ကခ်င္ျပည္နယ္ထဲက ပယင္းေဈးကြက္ေတြမွာေတာ့ ပယင္းကို အေရာင္အလိုက္ ကာလာဆန္း၊ ဒီဇယ္၊ အဝါၾကည္၊ ၾကက္ေသြး၊ ဝက္ဆီ၊ လက္ဖက္စိမ္း၊ လိေမၼာ္၊ အနီ၊ စပ်စ္ခ်ိဳ ဆိုၿပီး အမည္ေတြ ခြဲျခားထားပါတယ္။
ျပည္တြင္း ေဈးကြက္ထဲမွာ အမ်ားဆုံးေတြ႕ရတာကေတာ့ ဒီဇယ္ေရာင္ ေတာက္ေတာက္ရွိတဲ့ ဒီဇယ္ပယင္း၊ ဖန္သား အဝါေရာင္လို ၾကည္ေနတဲ့ အဝါၾကည္ပယင္း၊ ၾကက္ေသြးေရာင္ ေတာက္ေနတဲ့ ၾကက္ေသြးပယင္း၊ အျဖဴေရာင္ အႏွစ္အခဲေတြ ျဖစ္ေနတဲ့ ဝက္ဆီပယင္း၊ ၾကည္လဲ့လဲ့ အစိမ္းေရာင္ေဖ်ာ့ေဖ်ာ့ ရွိတဲ့ လက္ဖက္စိမ္း ပယင္းေတြပါ။
တခါတေလမွာ ဒီဇယ္ေရာင္နဲ႕ ဝက္ဆီစပ္ထားတဲ့ ပယင္းထဲမွာ ေ႐ႊမႈန္ေတြ အမ်ားႀကီး နစ္ျမဳပ္ေနတဲ့ ပယင္းမ်ိဳး ကိုလည္း ေတြ႕ရတတ္ပါတယ္။
လိေမၼာ္ေရာင္၊ အနီေရာင္နဲ႕ အျပာလဲ့လဲ့ ရွိတဲ့ စပ်စ္ခ်ိဳပယင္းေတြကိုေတာ့ ျပည္တြင္းေဈးကြက္ေတြမွာ ေတြ႕ရနည္းပါတယ္။
ပယင္းေက်ာက္ ေရာင္းေဈးေတြက က်ပ္ ၂၀၀၀ ကေန က်ပ္သိန္း ေထာင္ခ်ီထိ ေပါက္ေဈးေတြ အသီးသီးရွိပါတယ္။
ဦးေအာင္ထူးက “ပယင္း အရည္အေသြးကို ၾကည့္တဲ့အခါ အမွိုက္ကင္းစင္လား၊ အနာအဆာပါလား၊ အမွိုက္မႈန္ေတြ မ်ားေနလား။ အက္ေၾကာင္းပါလား ဆိုတာကိုၾကည့္ တန္ဖိုးျဖတ္တယ္။ အမွိုက္အနာပါရင္ေတာ့ တန္ဖိုးက်တယ္။ ၾကည္လင္ေနရင္ေတာ့ ေဈးရတယ္။ ၾကည္လင္ေနတဲ့ ထဲမွာမွ အေကာင္ ပါရင္ေတာ့ ပိုေဈးေျမာက္တာေပါ့”လို႔ ရွင္းျပ ပါတယ္။
ပယင္းထဲမွာ ျခင္၊ ပုရစ္၊ လိပ္ျပာ၊ ပင့္ကူ၊ ပ်ား၊ ခါခ်ဥ္၊ ပု႐ြက္ဆိတ္၊ သစ္ခက္နဲ႕ ပန္းပြင့္ေလးေတြ နစ္ျမဳပ္ေနတာကို အမ်ားဆုံး ေတြ႕ရတယ္လို႔ ပယင္း လုပ္ငန္းရွင္ေတြက ေျပာပါတယ္။
တခါတရံေတြ႕ရတဲ့ ပယင္းထဲက ခါခ်ဥ္၊ ပု႐ြက္ဆိတ္၊ ပင့္ကူ၊ ပ်ားေတြက အခုေခတ္မွာ ျမင္ေတြ႕ရတဲ့ အေကာင္ေတြနဲ႕ မတူဘဲ အေမြးေတြ ပိုရွည္ေနတာ ပုံစံကြဲျပားေနတာကို ေတြ႕တဲ့အခါ ေဈးပိုရတယ္လို႔လည္း သိရပါတယ္။
ဦးေဇာ္လြမ္တူးကေတာ့ “ပုံစံေပၚ မူတည္ၿပီး ေဈးကကြာတယ္။ အေသေကာင္ဆိုရင္ ေဈးမရဘူး။ ယက္ကန္ေနတဲ့ ပုံစံမ်ိဳး ေပၚမွ ထင္ထင္ရွားရွား ျမင္ရမွ ေဈးရတယ္။ တခ်ိဳ႕က် အေကာင္ရွိေပမယ့္ မထင္ရွားဘူး။ မွန္ဘီလူးနဲ႕ ေသခ်ာၾကည့္ မွ ျမင္ရတာမ်ိဳးေပါ့။ ဘာပဲျဖစ္ျဖစ္ အေကာင္ ထင္ထင္ရွားရွားေပၚမွ ပိုၿပီး ေဈးရတာ”လို႔ ေဈးကြက္ အေျခအေနကို ေျပာျပပါ တယ္။
ျပည္တြင္းမွာ တရားဝင္ ပယင္းေဈးကြက္ သတ္မွတ္ေပးထားတာမ်ိဳး မရွိတာေၾကာင့္ တနိုင္း၊ ဝိုင္းေမာ္၊ ျမစ္ႀကီးနားက ပယင္းေဈးႏႈန္းက တ႐ုတ္နိုင္ငံထဲက ပယင္းေဈးထက္ အဆမတန္ နည္းေနပါတယ္။
ဥပမာ တနိုင္းက ပယင္းကို တ႐ုတ္ကုန္သည္က ဝယ္ယူတဲ့အခါ ျမန္မာေငြ ၁၀ သိန္းနဲ႕ ဝယ္ယူသြားရင္ တ႐ုတ္ျပည္ ေဈးကြက္ကို ေရာက္တဲ့အခါမွာေတာ့ တန္ဖိုး ၅ဆေလာက္ထိ ျမင့္တက္ သြားတာမ်ိဳးပါ။
မည်သို့ပင်ဖြစ်စေ ပြည်တွင်းမှာ ဝယ်လက် နည်းပါးတာကြောင့် တန်ဖိုးရှိ ပယင်းတွေကို တရုတ် ဝယ်လက်ဆီမှာပဲ ရောင်းကြတယ်လို့ ပယင်း လုပ်ငန်းရှင်တွေက ဆိုပါတယ်။
တချို့ပယင်း လုပ်ငန်းရှင်တွေကတော့ အစိုးရဆီက ပယင်းရောင်းချ ကုန်ကူးခွင့် လိုင်စင် ရထားတာကြောင့် ရန်ကုန်၊ မန္တလေးမြို့ကြီးတွေက ဈေးကွက်တွေမှာ အရောင်းအဝယ် လုပ်ကြပါတယ်။
ျပည္တြင္းေဈးကြက္ကို ပို႔သည္ျဖစ္ေစ၊ တ႐ုတ္နိုင္ငံေဈးကြက္ကို ပို႔သည္ျဖစ္ေစ ပယင္းလုပ္ငန္း လုပ္ကိုင္ၾကတဲ့ လုပ္ငန္း ရွင္ေတြ ပယင္းတူးတဲ့ က်င္းလုပ္သားေတြ အမ်ားစုက တနိုင္းေဒသခံ ကခ်င္ တိုင္းရင္းသားေတြ မဟုတ္ပါဘူး။
မိုးကုတ္ၿမိဳ႕က ေက်ာက္ကုန္သည္ေတြ ရန္ကုန္၊ မႏၲေလး၊ လားရွိုး၊ ေတာင္ႀကီး၊ မေကြး၊ ေရနံေခ်ာင္း၊ စစ္ကိုင္း စတဲ့ ေဒသ အသီးသီးက လာၿပီး ေက်ာက္လုပ္ငန္းနဲ႕ အသက္ေမြးဝမ္းေက်ာင္း ျပဳေနၾကသူေတြ ပိုမ်ားေနပါတယ္။
ေဒသခံ ကခ်င္အမ်ိဳးသမီး အမ်ားစုကေတာ့ ၿခံထြက္ ဟင္းသီးဟင္း႐ြက္ေတြ ထမင္းဟင္းေတြကို ေမွာ္လုပ္သားေတြ အတြက္ ေရာင္းခ်ေပးတဲ့ အလုပ္ကို လုပ္ၿပီး အမ်ိဳးသား အမ်ားစုကေတာ့ လယ္လုပ္တာေတြ၊ ေမွာ္ထဲသြားဖို႔ စက္ေလွ ေမာင္းပို႔ေပးတာေတြ၊ ဆိုင္ကယ္ ကယ္ရီေမာင္းသူေတြ အျဖစ္ အသက္ေမြးဝမ္းေက်ာင္း ျပဳၾကပါတယ္။
ေဒသခံေတြက က်င္းသားလုပ္ဖို႔ ေမွာ္အေၾကာင္း နားမလည္သလို ပယင္းေဈးကြက္ကိုလည္း မသိတာေၾကာင့္ ပယင္း လုပ္ငန္း လုပ္ကိုင္သူ အင္မတန္ နည္းပါး ပါတယ္။ ။
