ေနာက္ခံသမုိင္းေၾကာင္း
၁၉၉၀ ခုႏွစ္လည္ပိုင္းမွစ၍ ေရႊတူးေဖာ္ေရးလုပ္ငန္းမ်ား လွ်င္ျမန္စြာ က်ယ္ျပန္႔လုပ္ေဆာင္ လာမႈေၾကာင့္ ေရႊတူးေဖာ္ျခင္းသည္ ကခ်င္ျပည္နယ္တြင္ ေရႊတူးေဖာ္ေရးသည္ ေဆြးေႏြးဖြယ္ရာ အေၾကာင္းအရာတခု ျဖစ္လာခဲ့သည္။ ထိုအခ်ိန္မွစ၍ ေဒသခံျပည္သူမ်ားသည္ မိရုိးဖလာ အေသးစားေရႊက်င္လုပ္ငန္းလုပ္ကိုင္ရာမွ အႀကီးစားေရႊတူးျခင္းလုပ္ငန္းမ်ားဝင္ေရာက္ အစားထိုးလာျခင္းေၾကာင့္ ဆိုးဆိုးရြားရြားပ်က္စီးမႈမ်ား ျဖစ္ေပၚလာသည္။ ေရႊတူးေဖာ္သည့္ကုမၸဏီမ်ားသည္ အဓိကက်ေသာ ျမစ္ေၾကာင္းတေလွ်ာက္ႏွင့္ ေရႊေျမစာမ်ားေတြ႔ရွိရေသာ ကုန္ျမင့္ပိုင္းမ်ားတြင္ တူးေဖာ္ေရးလုပ္ငန္းကို လုပ္ကိုင္ၾကသည္။
မိမိတုိ႔၏ ၂၀၀၆ ခုႏွစ္ သုေတသနမွတ္တမ္းအရ ဟူးေကာင္းက်ားထိန္းသိမ္းေရးေဒသသည္ စစ္အစိုး ထိန္းခ်ဳပ္မႈေအာက္သို႔ေရာက္ရွိသြားသည့္အခ်ိန္မွစ၍ ေရႊတူးေဖာ္ေရးလုပ္ငန္းမ်ားတြင္ အသံုးျပဳသည့္ မကၠနစ္ေရပိုက္သံုး ေရးအားသံုးစက္ႀကီးမ်ားႏွင့္ ေတာင္တူးစက္မ်ား ပါ၀င္သည့္ စက္လံုးေရ ၁၀၀ ခန္႔ ေတြ႔ရွိခဲ့ၿပီး ထိုလုပ္ငန္းမွ အဆိပ္ျဖစ္ေစေသာ ျပဒါး(မာက်ဴရီ) စြန္႔ပစ္မႈမ်ားကို ေတြ႔ရသည္။ ထိုသို႔လုပ္ေဆာင္မႈမ်ားကို ယေန႔ထိတုိင္ လုပ္ေဆာင္ေနဆဲပင္ျဖစ္သည္။ ဧရာဝတီျမစ္ေပၚတြင္ ေဆာက္လုပ္မည့္ ေရကာတာစီမံကိန္းမ်ားေၾကာင့္ လတ္တေလာတြင္ ထိုေရႊတူးေဖာ္ျခင္းလုပ္ငန္းသည္ အင္မိုင္ခ၊ မလိခ ႏွင့္ ဧရာဝတီျမစ္ေၾကာင္းတေလွ်ာက္တြင္ က်ယ္က်ယ္ျပန္႕ျပန္႕ လုပ္ေဆာင္ေနသည္။
စိုးရိမ္ခ်က္မ်ား
လူမႈေရးရာ စိုးရိမ္းခ်က္မ်ား
ေရႊတူးေဖာ္ျခင္းလုပ္ငန္းခြင္တြင္ လူငယ္လူရြယ္မ်ား၏ လုပ္ငန္းအေျခအေနသည္ ပိုမိုဆိုးရြားလာသည့္အျပင္၊ လူငယ္မ်ားစိတ္ဓါတ္က်ျခင္းမ်ားေၾကာင့္ မူးယစ္ေဆးဝါးသံုးဆြဲမႈမ်ားလာသည္ႏွင့္အမွ် ေဒသခံအာဏပိုင္မ်ားသည္လည္း တဖက္လွည့္၍ မူးယစ္ေဆးဝါးကူးသန္းေရာင္သူမ်ားအား ေရႊတူးေဖာ္ေရးနယ္ေျမမ်ားသို႔ ေရာင္ဝယ္ေဖာက္ကာသူမ်ားကို ဝင္ေရာက္လုပ္ကိုင္ခြင့္ေပးထားသည္။ အိမ္ေထာင္သည္ အမ်ဳိးသားမ်ားႏွင့္ လူငယ္လူရြယ္မ်ားသည္လည္း သူတို႔၏ ဇနီးမယားမ်ားႏွင့္ မိသားစုကို ခ်န္ထားၿပီး ေရႊတူးေဖာ္ေရးလုပ္ငန္းသို႔ သြားေရာက္လုပ္ကိုင္ၾကရၿပီး၊ ယင္းအေျခအေနမ်ားသည္ လိင္ေဖ်ာ္ေျဖေရးလုပ္ငန္း ပိုမိုႀကီးထြားလာေအာင္ တြန္းပို႔ေနသည္။ ထိုုကဲ့သို႔ စိတ္ဓာတ္က် စိုးရိမ္ေၾကာင့္က်မႈမ်ား ရွိျခင္းသည္ ေလာင္းကစားရံုမ်ားပိုမိုက်ယ္ျပန္႔လာမႈကုိ တြန္းအားေပးၿပီး ထိုလုပ္ငန္းမွလည္း အာဏာပိုင္မ်ားသာ အက်ဳိးအျမတ္မ်ား၊ အာဏာမ်ား ပိုမိုရရွိလာၾကသည္။ အထက္ပါလုပ္ငန္မ်ားသည္ လူမႈေရးဆိုင္ရာျပသနာမ်ားျဖစ္ေသာ မူးယစ္ေဆးဝါးသံုးစြဲမႈႏွင့္ HIV/AIDS ျဖစ္ပြားမႈကို ဆိုးဆိုးရြားရြားျဖစ္ေစသည္။ ေဒသခံအာဏာပိုင္မ်ားသည္ မူးယစ္ေဆးဝါးေရာင္းဝယ္ေဖာက္ကားသူးမ်ား၊ ပြဲစားမ်ား ႏွင့္ေလာင္းကစားရံု မ်ားတြင္ ေငြေကာက္ခံရယူျခင္းသည္ အထက္ပါလူမႈျပသနာမ်ားကို ေျဖရွင္းႏိုင္ရန္အတြက္ ပိုမိုအလွမ္းေဝးေစသည္။ တခ်ိန္တည္းမွာပင္ ထိုကဲ့သို႔ တရားမ၀င္ေသာ လုပ္ေဆာင္မႈမ်ားကို အေရးယူအျပစ္ေပးသည့္အခါတြင္လည္း အေသးစား လုပ္ေဆာင္သူမ်ားသာ အဖမ္းခံၾကရသည္။
ေရႊတူးသမားမ်ားဟာ လုပ္ငန္းခြင္တြင္ မေတာတဆထိခိုက္ဒဏ္ရာရရွိမႈ ႏွင့္ ေသဆံုးျခင္းစသည္ျဖစ္ရပ္မ်ားျဖစ္ေပၚလာပါကလည္း အေရးယူလုပ္ေဆာင္ေပးျခင္းႏွင့္ ေလ်ာ္ေၾကးမ်ား လံုး၀မရရွိပဲ အသက္အႏၱရာယ္ၿခိမ္းေျခာက္မႈ ေအာက္တြင္ အကာအကြယ္မဲ့စြာျဖင့္ လုပ္ကိုင္ေနၾကရသည္။
အမ်ဳိးသမီးႏွင့္ကေလးငယ္မ်ားအေပၚ ဆုိးက်ဳိးသက္ေရာက္မႈမ်ား
ေရႊတူးေဖာ္ျခင္းလုပ္ငန္းမ်ားတြင္ အသံုးျပဳေသာ စက္သံုးဆီမ်ား၊ ဓါတုပစၥည္းမ်ားေၾကာင့္ ျမစ္ေခ်ာင္းမ်ားသည္ ၾကည္လင္သန္႔ရွင္းမႈလံုးဝမရွိပဲ စိမ္းပုတ္ပုတ္၊ ဝါက်င့္က်င့္ အေရာင္အျဖစ္သို႔ ေျပာင္းလဲကာ ပုပ္နံ႔မ်ားထြက္ေနသည္။ ေရႊတူးသမားမ်ားသည္ ယင္းကဲ့သို႔ေသာ အဆိပ္ျဖစ္ၿပီး ညစ္ညမ္းေနေသာ ျမစ္ေခ်ာင္းမ်ားတြင္ လုပ္ကိုင္ရရုံသာမက ေသာက္သံုးၾကရသည္။ လူထုမ်ားသည္လည္း ညစ္ညမ္းေသာျမစ္ေခ်ာင္းမ်ားတြင္ ေရခ်ဳိးျခင္း၊ အဝတ္ေလွ်ာ္ျခင္းႏွင့္ ကေလးသူငယ္မ်ား ေရေဆာ့ကစားျခင္းသည္လည္း အလြန္ပင္ အႏၱရာယ္မ်ားလွသည္။ ေရထုညစ္ညမ္းျခင္းသည္ အနာေရာဂါမ်ားျဖစ္ေစသည့္အျပင္၊ ကိုယ္ဝန္ေဆာင္ အမ်ဳိးသမီးမ်ားအတြက္ မီးဖြားရာတြင္လည္း ကိုယ္လက္အဂၤါခ်ဳိ႕တဲ့သည့္ ကေလးမ်ား ေမြးဖြား ေစသည္။ အစိုးရ၏ ေဆးဝါးေထာက္ပံ့ ကုသမႈသည္လည္း မရွိသေလာက္ပင္ျဖစ္သည္။
မ်ားေသာအားျဖင့္ ေရႊတူးေဖာ္ေရးလုပ္ငန္း အသစ္လုပ္ၿပီဆုိလွ်င္ ယင္းေနရာမ်ားတြင္ ေျမယာ သိမ္းဆည္းမႈမ်ားႏွင့္ အတင္းအဓမၼေျပာင္းေရႊ႕ခိုင္းျခင္းမ်ားျဖစ္ေလ့ရွိသည္။ ေက်းလက္ေန ကေလးမ်ားသည္ မၾကာခဏ ေျပာင္းေရႊ႕ေနထိုင္ရမႈေၾကာင့္ ေက်ာင္းပညာသင္ၾကားခြင့္မရၾကေပ။ သစ္ေတာအုပ္မ်ားႏွင့္ေတာင္ယာ၊ ၿခံေျမမ်ားသည္ ေရႊတြင္းမ်ား၏ ဝါးမ်ဳိးျခင္းခံရသည့္အျပင္ ေတာအုပ္ႏွင့္ေတာေတာင္ကို မွီတင္းလုပ္ကိုင္စားေသာက္ၾကေသာ အမ်ဳိးသမီးမ်ားအတြက္ ေသာက္ သံုးေရခပ္ျခင္း၊ ထင္းရွာျခင္း၊ ဟင္းသီးဟင္းရြက္ရွာျခင္းႏွင့္ သဘာဝတိုင္းရင္းေဆးမ်ားရွာေဖြျခင္းမ်ား လုပ္ေဆာင္ရန္ ပိုမိုခက္ခဲလာရသည္။ ၄င္းတို႔၏ အသက္ေမြဝမ္းေက်ာင္း လုပ္ငန္းမ်ား ဆံုးရႈံးရေသာေၾကာင့္ ေရႊ႔ေျပာင္းအလုပ္လုပ္ျခင္းႏွင့္ လူကုန္ကူးခံရမႈမွာလည္း ပိုမုိျဖစ္ႏုိင္ေခ်မ်ားလာသည္။
သဘာဝပတ္ဝန္းက်င္ စိုးရိမ္ဖြယ္ရာမ်ား
ေရႊတူးေဖာ္ျခင္းလုပ္ငန္းမ်ား၏ မသင့္ေလ်ာ္ေသာက်င့္သံုးမႈမ်ားေၾကာင့္ ေျမတိုက္စားျခင္းမ်ား မၾကာခဏေျမၿပိဳျခင္းမ်ား၊ ေရလြမ္းမိုးျခင္းမ်ား၊ ေရထု၊ ေလထုညစ္ညမ္းျခင္းမ်ားႏွင့္ အျခားေသာ သဘာဝပတ္ဝန္းဆိုင္ရာ ပ်က္စီးမႈမ်ားကိုျဖစ္ေစသည္။ ျမစ္ေခ်ာင္းမ်ားသည္ ေရႊက်င္ေသာ ေနရာမ်ားကို စီးျဖတ္သြားၿပီးေနာက္ပိုင္းတြင္ ေရထုညစ္ညမ္းလာၿပီး ေရႊက်င္ၿပီးေသာ ေျမဇာ၊ ႏႈန္းေျမမ်ားစုပံုကာ ျမစ္ေခ်ာင္းသည္ ဝါက်င့္က်င့္အေရာင္အျဖစ္သို႔ ေျပာင္းလဲသြားၿပီး အနံအသက္မ်ားထြက္လာပါေတာ့သည္။
ကခ်င္ျပည္နယ္တြင္းရွိ ေရႊတူးေဖာ္ေရး လုပ္ငန္းမ်ားတြင္ ေရႊက်င္ရန္ (သို႔) စုရန္အတြက္ ျပဒါး (ေခၚ) မာက်ဴရီကို အသံုးျပဳၾကသည္။ ေရႊတူးသမားမ်ားဟာ အဝတ္စတြင္ ေရႊအင္စာႏွင့္ ျပဒါးကို လက္ျဖင့္ သမေမႊၿပီး ေရႊကိုစုၾကၿပီး က်န္ရွိေနေသးေသာ ျပဒါးႏွင့္ ေျမစာမ်ားကို ျမစ္ေခ်ာင္း တြင္းသို႔ သြန္ပစ္ေလ့ရွိသည္။ ယင္းကဲ့သိုလုပ္ေဆာင္မႈမ်ားတြင္ အခ်ဳိ႕ျပဒါးမ်ားမွာ ျမစ္ေခ်ာင္းမ်ား အတိုင္း ေမ်ာပါသြားႏိုင္သလို အခ်ဳိ႕မွာမူ ျပဒါးကို ျပန္လည္အသံုးျပဳရန္အတြက္ စုေဆာင္းၾကသည္၊ က်န္ရွိေနေသးေသာ ျပဒါးမ်ားမွာ ေလထုထဲတြင္ အေငြ႕အျဖစ္သို႔ ျပန္႕ႏွံ႕သြားၾကသည္။ ေရႊတူးေဖာ္ၿပီးေသာေနရာမ်ားႏွင့္ ျမစ္ေခ်ာင္းမ်ားအတြင္းသို႔ ဓါတ္ျပဳၿပီးေသာ ျပဒါးမ်ားသည္ ႏႈန္းေျမမ်ားႏွင့္အတူ က်န္ရစ္ေနေလ့ရွိသည္။
အေျဖရွာျခင္း
-
ေရရွည္တည္တံ့ခိုင္ၿမဲသည့္ ဖြံၿဖိဳးေရးစီမံကိန္းမ်ားအတြက္ ဒီမိုကေရသစ္အစိုးရအေနျဖင့္ ပြင့္လင္းျမင္သာမႈ၊ တာဝန္ယူ တာဝန္ခံမႈ၊ အခြင့္အေရးဆိုင္ရာမ်ားကို အသိအမွတ္ ျပဳေရးႏွင့္ တရားမွ်တေရးမ်ား မရွိေသးသည့္တိုင္ေအာင္ အႀကီးစာတူးေဖာ္ေရး စီမံကိန္း ရင္းႏွီးျမဳပ္ႏွံမႈမ်ားကို ရပ္တန္႔ေပးရန္။ ေရႊတူးေဖာ္ေရးေနရာမ်ားတြင္ ပုံမွန္မဟုတ္ပဲ အဆိပ္ျဖစ္ေစေသာျပဒါးမ်ားကို အသံုးျပဳ စြန္႔ပစ္ျခင္းမ်ားကို အစိုးရအေနျဖင့္ တရားဥေပဒအရ တားျမစ္ျပဌာန္းေပးရန္။
-
ဒီမိုကေရသစ္အစိုးရမွ အျခားနည္းလမ္းမ်ားျဖင့္ ေရရွည္တည္တံ့ခံခိုင္ၿမဲသည္ ့တူးေဖာ္ေရးဆိုင္ရာ ေပၚလစီမ်ား ခ်မွတ္ေပးရန္။ ျမန္မာႏိုင္ငံတြင္ ေဒသခံျပည္သူမ်ား လုပ္ကိုင္ေနၾကေသာ မိရုိးဖလာ အေသးစားေရႊတူးေဖာ္ျခင္းလုပ္ငန္းသည္ သဘာဝပတ္ဝန္း က်င္ပ်က္စီးမႈ အနိမ့္ဆံုးျဖစ္သည္။ အႀကီးစားေရႊတူးေဖာ္ျခင္းလုပ္ငန္းမ်ားသည္ ပိုမိုပ်က္စီးဆံုးရႈံးမႈျဖစ္ေစေသာေၾကာင့္ အထက္ပါ မိရိုးဖလာ အေသးစားေရႊတူးေဖာ္ျခင္း ကိုသာ ခြင့္ျပဳသင့္သည္။
-
ေရႊတူးေဖာ္ျခင္းေၾကာင့္ ပ်က္စီးသြားေနရာ၊ ျမစ္ေခ်ာင္းမ်ားကို ျပန္လည္္မြန္းမံရန္ႏွင့္ ေဒသခံျပည္သူမ်ား၏ ဆံုးရႈံးသြားေသာ ေျမယာၿခံေျမမ်ားအတြက္ လံုေလာက္ျပည့္မီေသာ ေလ်ာ္ေၾကးမ်ားေပးေဆာင္းျခင္း လုပ္ငန္းစဥ္မ်ားကို လုပ္ေဆာင္ရန္။